10Be
Izotop produkowany przez spallacje węcla i tlenu. Około 10% berylu jest
produkowanych w tey izotopie, pozostały beryl jest produkowany w stabilnych izotopach.
Czas półrozpadu 10Be jest 3.9*106 lat i rozpada się on do 10B.
BeppoSAX
Wystrzelony w 1997 roku holendersko-włoski satelita służący do badania
rozbłysków promieniowania X.
Dzieki precyzyjnym przyżądom umieszczonym na pokładzie umożliwiwiającym obserwację w wielu
zakresach widma udało się ustalić że rozbłyskom gamma (gamma ray bursts; przyżądy na pokładzie
BeppoSAX umożliwiały obserwacje tylko miękkiej częsci widma gamma) towarzyszy opóźniona emisja
(afterglow emission) w widmie rentgenowskim
a także UV, widzialnym, podczerwonym oraz w falach radiowych
(to już ustalono przy pomocy radioteleskopów naziemnych, ale dzięki precyzyjnym pozycjom podawanym
przez BeppoSAX, patrz ROTSE).
Satelita zostal zdeorbitowany 29 kwietnie 2003 (czasu wschodnioeuropejskiego) nad
Oceanem Spokojnym.
Biologiczne efekty radiacji kosmicznej
Wygląda na to że w tym temacie wiemy mniej niż należałoby się spodziewać po
40 latach eksploracji kosmosu. Ciągle są problemy ze zdefiniowaniem jak
mierzyć zagrożenie radiacyjne a tym bardziej jak się przed nim chronić.
Nieco danych można znaleźć w tabeli poniżej.
program | załoga | wysokość (km) | inklinacja (stopnie) | doza (mSv/dzien) | BERT (lata) |
Gemini | 20 | 454 | 30 | 0.87 | 0.24 |
Apollo | 33 | - | - | 1.3 | 5.5 |
STS low | 207 | 337 | 28.5 | 0.23 | 1.0 |
STS high | 85 | 570 | 28.5 | 3.2 | 12.0 |
ISS | 280 | 360 | 51.6 | 0.5 | 36 |
BERT to Background Equivalent Radiation Time równy 2.2 mSv/rok. Dane z powyższej tabeli są niepewne
o czynnik nawet 10. Nadto obecnie raczej mierzy się liczbę uszkodzeń w komórkach
(aberracje chromosomalne) i określa jakiemu
prawdopodobieństwu zachorowania na raka to odpowiada. NASA ma limit 3% dla swoich astronautów.
Generalnie sytuacja jest chyba taka, że osłony z cienkiej warstwy
ciężkich pierwiastków są skuteczne na cząstki złapane w pasy radiacyjne (dziesiątki MeV).
Na promieniowanie kosmiczne wysokiej energii właściwie nie ma osłon.
Co więcej osłony z ciężkich pierwiastków powodują powstawanie kaskad bardziej
niebezpiecznych niż samo promieniowanie kosmiczne wysokiej energii.
Obecnie pracuje się nad odpowiednią optymalizacją ekranów.
Wygląda na to że jednak bardziej opłaca się dawać te osłony, chociaż zależy to od orbity.
Blazary
AGN aktywne w zakresie radiowym, oraz wyrzucajace z siebie relatywistyczne jety
blisko kierunku linii widzenia takie, ze cale spektrum elektromagnetyczne jest zdominowane
przez promieniowanie nietermiczne pochodzace z tych jetow. To spektrum ma zwykle
2 komponenty: niskoenergetyczne od podczerwieni do X i wysokoenergetyczne o maksimum
rzedu MeV-TeV. Oba komponenty sa zmienne w czasie (szczegolnie dla wyzszych energii).
Często wiekszość świetlności pochodzi z komponentu gamma.
Uważa się że źródłem energii blazarów są supermasywne czarne dziury
pożerające materię z dysków akreacyjnych.
BL Lac
Galaktyka z aktywnym jądrem (AGN). Nazwa pochodzi od galaktyki BL Lacertae,
która jest tak mocno zmienna, że z początku była uważana za gwiazdę zmienną. BL Lac
są klasyfikowane jako podtyp blazarów (o relatywnie słabej emisji w zakresie radiowym),
najbardziej energetycznych galaktyk.