Dziennik francuski



 8-15 Marca 



   


 


8 marca 
 
  Znalazłem w internecie książke z wierszami Gedroycia. "Kim". 
Wiersz zatytułowany "Włosy": 



Kurz był na książkach, na papierach, 

na stole z młodym komputerem, wiał 

wiatr i wzbijał kurz, kurz a może 

piach, ze szpary w oknie siwa dróżka szła 

do krawędzi parapetu. 

Wszystko się sypie, moja droga, powiedział 

ten, który stał przy oknie, przygładził włosy 

tym ruchem własnym i strącił łupież, i pies 

się wzdrygnął i otrząsnął, zrzucając kilka 

jasnych włosów. 

Wiem, wiem, myślała w stronę pleców 

w oknie, zwijała lok 

środkowym palcem prawej ręki, wszystko 

w porządku, ale nic nie powiem (i chyba 

usta otworzyła lekko) 



Genialny. Epifania. Opis chwili przelotnej a jednocześnie 
czy może być coś bardziej nieprzemijalnego? 



  Polska. Chwile dobre i chwile złe. Chwilą dobrą był niesamowity 
widok o zmierzchu. Jak flasz, trwał krótką chwilkę. 
I był niesamowicie piękny. Ośnieżone pola, kolor śniegu bliski kolorowi nieba,
na horyzoncie Brzozowice i wieża kościoła ze świecącą tarczą zegara. 
Piękno i krótkotrwałość mają ze sobą wiele wspólnego.


  Chwila zła to było gdy się przekonałem że w Castoramie 
we Francji ten sam grzejnik na naftę kosztuje mniej niż połowę
ceny w Polsce. Oznacza to że przeciętny Polak, żeby go kupić, 
musi wydać więcej niż wynosi jego pensja
miesięczna podczas gdy przeciętny Francuz za jedną słabą 
pensję może sobie zakupić około 10-ciu takich 
grzejników. A wydawałoby się że Polska to mroźny kraj gdzie 
ludzie potrzebują się ogrzać...



 9 marca 
  
  W każdym z nas drzemie mały kosmos wspomnień. 
W wieku licealno-romantycznym żyjemy tym kosmosem dość często, 
potem coraz rzadziej bo i życie wymaga coraz konkretniejszych aktywności. 
Ale czasami wystarcza niewiele aby ten zapomniany kosmos przywołać 
(przysłowiowa Proustowska magdalenka). 
Impreza, właściwa muzyka, chwila oddalenia i nagle
przypomniałem sobie, ni stąd ni z owąd, taką chwilę w Sandycove, 
10 lat temu, gdy stałem koło wieży Joyce'a i patrzyłem na biały 
frachtowiec sunący zatoką Dublińską. Było pogodnie.
Nie wydarzyło się nic specjalnego 
(to zupełnie w duchu Joyce'a - że nic się nie wydarza). Chyba czułem się 
niesamowicie że dotarłem aż tak daleko od Polski. Autostopem.

  Każda chyba wiedza jest też swego rodzaju kosmosem. 
Słuchałem MagdaLeny w "Jazz Polonais".
Kilka nazwisk, setki utworów, interpretacje, inspiracje,


  Kosmosem jest też twórczość El Greco.



10 marca

  Irlandia w ogóle jest ciekawym krajem. 
Widziałem tam pomnik z inskrypcja: "W tym miejscu,
dnia takiego a takiego, miesiąca takiego, 
roku już-nie-pamiętam-jakiego w tym miejscu nic
się nie wydarzyło". 
Znowu ów, pogradliwy dla telewizyjnej rzeczywistości, brak wydarzeń.
Od tego braku tego powinny się zaczynać każde wiadomości CNN.


  Odebrałem zdjęcia z sesji z Zosią sprzed paru dni... 
Jednak zachwyt zupełnie nie odebrał mi zdolności kadrowania 
i ustawiania oświetlenia. Chyba że się okłamuję podziwiając 
znowu ją bezgranicznie, tym razem na obrazach, a nie w oryginale...


  O co właściwie chodzi z tym fotografowaniem kobiet, 
ubranych lub rozebranych? Bo nie tylko o przyjemność estetyczną... 
Jak się popularnie mówi 'nagie ciało jest nośnikiem wielu silnych emocji'. 
Może chodzi o badanie tych emocji?


  Festiwal fotografii aktu w Arles, kilka lat temu. 
Pod patronatem dwu wyśmienitych fotografów aktu: Pedro Hernandez i Pascal
Baetens. Oglądamy. Baetens (przystojny, grzeczny trzydziestoparolatek - kiedyś
pomagałem wieszać jego wystawę) ma wiele pomysłów plastycznych, 
często zaskakujących, jego fotografie
są doskonałe technicznie, modelki piękne i młode. 
Hernandez fotografuje swoją żone, o nie-dziewczęcej już
sylwetce. Zdjęcia pochodzą z jednej, może dwu sesji, 
w jakichś hiszpańskich ruinach. Ciągle to samo: ciało kobiety,
ruiny, trawa, niebo. I nie jestem w stanie powiedzieć jak bardzo 
lepsze były zdjęcia Hernandeza. Jak przemawiały! Dotykały czegoś nieznanego, 
ledwo przeczuwalnego, jakiejś absolutnej prawdy. Był w nich zachwyt 
ciałem kobiety, był czas który już na to ciało oddziałał, 
było porównanie ciała do Nieba, Trawy i ruin katedry które zawsze,
po wieczność (tak, wieczność) dawać będą świadectwo piękna.
Piękna rozumianego jakże inaczej niż powierzchowny blichtr,
piękna będącego ostateczną wiedzą o rzeczach.




11 marca

  Fundamentalizm islamski. We Francji o tym się rozmawia. 
Istnieją bowiem ludzie mieszkający we Francji od lat i nie pozwalający 
córce na małżeństwo z Francuzem. Bo on jest innowiercą a w Koranie 
i tak dalej i tak dalej. Rozmawiałem o tym z pewną dziewczyną. 
Broniła fundamentalistów. "Trzeba ich zrozumieć, wczuć się w ich sytuację" 
- typowe podejście łagodnego pseudo-humanistycznego świata zachodniego. 
Zrozumieć ich, pozwolić a jednocześnie narzucać
im gospodarkę rynkową i kapitalizm w zachodnim stylu.


  Ale nie mieszajmy dwu rzeczy. Chodzi mi o ludzi którzy potrafią 
unieszczęśliwić własne dziecko bo tak bardzo są skrępowani ideologią. 
I są tej ideologii absolutnie pewni. Nie stać ich na przełamanie wewnętrznej 
bariery stworzonej przez pewną interpretację Koranu. Zresztą może to
bardziej jest bariera zewnętrzna, presja innych kolegów-fundamentalistów - 
nie zdziwiłbym się. Tacy ludzie, nie zasługują na szacunek. 
Ale tacy ludzie muszą istnieć mocą niezwykłego naturalnego prawa
z którym od wieków walczą intelektualiści (idealiści) świata Zachodniego.


  W idealnym świecie, takim jak go sobie wyobrażają zachodni humaniści, 
najważniejsza jest swoboda jednostki. Potem słyszymy że w Rosji nie 
dba się o ludzkie, jednostkowe życie, że ponad nim stawia się
siłę państwa. Ale Rosjanie są z tego zadowoleni - wybrali Putina 
w wolnych wyborach. Dla nich państwo-imperium jest ważniejsze od jednostek. 
I dlaczego zachodni humaniści są tacy pewni że Rosjanie nie mają pewnej racji? 
A z drugiej strony czytają Saint-Exuperego który w "Cytadeli" pisze że
katedra to coś więcej niż zbiór kamieni i że jest więcej warta od tego zbioru... 
Może nie powinniśmy zabierać ludziom wiary w idee ponadjednostkowe? 
Może duch ludzki, żeby się rozwijać, potrzebuje przeciwbieguna, wroga,
i to właśnie gnuśna demokracja jest zbrodnią przeciw ludzkości? 
Przynajmniej dopóki społeczeństwo nie wypracuje
innej formuły kształtowania charakterów niż konflikt... 


  Konflikt jest jednostce potrzebny. 
Tymczasem państwo robi wszystko żeby konfliktów zaniechać.
Cel jest człowiekowi potrzebny. Życie w zbiorowości jest potrzebne. 
Tymczasem robi się wszystko w imię ideałów indywidualności. 
One były celem ale przestały już być bo zostały osiągnięte. 
Kieślowski w jednym ze swoich ostatnich wywiadów, na pytanie co osiągnęliśmy
poprzez Polskie reformy i stanie się społeczeństwem kapitalistycznym 
odpowiedział krótko ale treściwie: "gówno".



12 marca
  
  Policzyłem że fotografuję od 12 lat, a "świadomie" od 5. 
A czuję się jak "na początku drogi". 
Zrobiłem tylko jedno, niedoskonałe portfolio które prezentowałem 
w zimnej sali Ecole Nationale.
Nie wypadło źle, ale ja dobrze wiem że te zdjęcia, 2 lata pracy nad nimi, 
to dopiero preludium, to zaledwie marna próba oddania w fotografii 
negatywnych cech istnienia i zwodniczego a pociągającego piękna 
tych negatywnych cech... Tam mi się wydaje w tej chwili. Brak mi pewności. 
Droga jest dopiero rozpoczęta i celem tej drogi
jest pewność, że robę właśnie takie zdjęcia, o jakie mi chodziło. 


  Taki van Gogh poświęcił temu całe życie, rezygnując z rodziny, 
pieniędzy, statusu społecznego.


  Swoją drogą jego prace są jak dzieła prymitywnych artystów, 
kupowane w Afryce za bezcen i sprzedawane za horrendalne sumy w krajach Zachodu. 
Sam van Gogh nie sprzedał chyba żadnego obrazu za życia. 
A teraz obrazy tego, który całe życie klepał biedę i przymierał głodem, 
są bezcenne.



13 marca

  Istnieje taki gatunek dziewczyn które coś tam sobie piszą, 
czasami publikują i są zachwycone spotkaniem z każdym 
"niesamowitym człowiekiem". Dziś spotkałem takie dziewczę.
Młodość. Pułapka doznawania jak najwięcej i jak najszybciej. 
20 lat a już była z kilkoma mężczyznami, w tym 40-letni Francuz. 
Za kilka lat zacznie się może siebie pytać czy na pewno doznawanie
jak największej ilości wrażeń jest najważniejsze. 
Co ciekawe sam też tak kiedyś myślałem ale zapomniałem już o tamtych czasach. 
Odkryłem że muszą istnieć inne i bardziej efektywne sposoby 
poznawania świata niż intensywne przeżywanie, które zawsze 
nadaje poznaniu fałszywą nutę. 
I teraz, kiedy patrzyłem na nią, poczułem niesmak...


  Powiedziała kilka zdań, które mogły być tylko wyświechtanymi 
hasłami ale też mogło się coś za nimi kryć. 
Na przykład że "pasjonują ją ludzie". Że chciałaby ich fotografować, pisać
o nich itp, itd. Tak, jakby ludzie byli źródłem niewyczerpanej inspiracji... 
Na tym niestety można się po pewnym czasie zawieść. 
Na tym się zawodzimy niezawodnie a jednocześnie nie umiemy bez ludzi... nic!


  Ale może pewnego dnia te kilka wyświechtanych haseł zamieni się w 
pełen wątpliwości i pytań i zawodów tok myślenia, 
w miarę wolny od hormonów które widoczne były  w jej nastoletnim 
przeżywaniu świata jak i na jej nastoletniej buzi. Wtedy będzie piękną
kobietą, jej ciało nieco stężeje i wykształci się a płacz przy sonatach 
Szopena zamieni się w głebokie i świadome siebie zamyślenie. 


  Nawiasem mówiąc czasami sądzę że bardziej mnie fascynuje to, 
jaki model halo ciemnej materii należy przyjąć dla galaktyki
zwanej Draco aby wyjaśnić jej stosunem masy do jasności, 
niż kolejne ludzkie sprawy które potrafią być do znudzenia takie same: 
uczucia, pieniądze, władza.




14 marca

  Mają dużo racji Ci, co sądzą że społeczeństwa ulegają swojego 
rodzaju rozpadowi. Takie uczucie musi towarzyszyć obserwowanemu 
spadkowi aktywności ludzi, wzrostowi przestępczości,
zmniejszeniu się ilości urodzin. 
Rządy uciekaja się do wszystkiego żeby tylko utrzymać
gospodarki krajów w tendencjach lekko wzrostowych. 
Może nawet boją się zbyt silnego wzrostu,
bo każdy spadek wzrostu odbierany jest jako kryzys.


  Ci, których zastój cywilizacyjny najbardziej mierzi, 
zauważają że wielkie cele łączyły ludzi.
W czasie II wojny światowej społeczeństwa 
zgodnie pracowały aby wygrać z nazistami, potem aby odbudować
starą Europę. Wreszcie nastał czas dobrobytu, nie ma już o co walczyć. 
No więc może dać ludziom pomysł, idee? Może na przykład podbój kosmosu, 
bo to wstyd żebyśmy po 40 latach wycieczek 
w przestrzeń mogli się poszczycić jedynie niewielką, 
najniżej jak to tylko możliwe latającą stacją kosmiczną. 
Gdzie są ksieżycowe miasta i marsjańskie pola? 
I kiedy będzie sobie można zanucić:



I've got a ticket to the moon

I'll be leaving here any day soon

Yeah, I've got a ticket to the moon

But I'd rather see the sunrise in your eyes.



        by Electric Light Orchestra 



Kiedy znowu gdzieś będzie na prawdę daleko? Tak o miesiąc, albo chociaż 
tydzień drogi naszybszymi dostępnymi środkami transportu?  
Ludzkość potrzebuje odległości żeby nie kisić się ciągle w sosie własnym CNN!


  Na nieszczęście kosmos jest daleko i jest o wiele mniej poruszający 
dla telewidza niż krwawy odwet na terorystach, którzy bezpośrednio 
zagrażają każdemu zjadaczowi hamburgerów. 
A nawet gdyby pożeracz hamburgerów zainteresował sie podbojem kosmosu to 
okazuje się że jest to zbyt droga zabawa - o wiele droższa niż przeciętna wojna.
No i łatwiej komuś przekazać że wojna jest niezbedna dla jego osobistego 
bezpieczeństwa... 
Chociaż NASA już też pochwyciła tę nutę i nagłaśnia wszystkie 
przejścia planetoid w pobliżu Ziemi.
Nawet jeśli przechodzą dalej niż orbita Księżyca.


  Podbój kosmosu to powinien być niemalże taki sprawdzian dla ludzkości. 
Dowód że rządzi nami nie tylko krótkowzroczna ekonomia, ale też chęć zobaczenia
na własne oczy i przekonania się jak jest tam, dalej, na innych globach. Chęć
znalezienia się gdzie indziej. Ciekawe to brzmi jak zawołanie turysty! Może 
w dzisiejszych czasach turystyka jest prawdziwym wyrazem greckiego ducha
zawartego w "navigare necesse est"! Czystej chęci poznawczej! 
Czystego humanizmu!


  Ludzie za to żeby zobaczyć na własne oczy, i przeżyć, 
i być gdzieś, w jakimś miejscu, gotowi są zapłacić ogromne kwoty. 
Patrz choćby dwójka turystów kosmicznych z których każdy
wyłożył po 20 milionów dolarów żeby tylko spędzić parę dni na orbicie.
Zosia uśmiecha się gdy jej o tym mówię. Wygląda na to że gdyby miała
takie pieniądze to nie wahałaby się długo.


  Oczywiście jest jeszcze nauka, badania podstawowe, 
ale to jest dla wybranych. Turystykę poznawczą może uprawiać 
każdy kto ma trochę grosza (nie mówię teraz o 20 milionach dolarów)
i ciekawości świata, naukę tylko ci, którzy spędzili lata ciężko pracując. 
Dopiero po latach pojawiają się prawdziwe owoce na tej ścieżce. 
Ciężka praca jest niemalże warunkiem satysfakcji naukowca.
Chyba podobnie jest ze sztuką, którą ze względu na stopień abstrakcji 
umieściłbym blisko nauk podstawowych.


  
                






Copyright Mariusz Sapinski 2001-2005